دن آرام

نوشته: ,میخائیل شولوخوف

مترجم: احمد شاملو

در طول حکومت هشتاد ساله ی شوروی کتاب دن آرام مهم ترین رمانی است که یک ,بلشویک نوشته است. اهمیت این ,رمان آن قدر بود که ,ماکسیم گورکی دن آرام را تنها با ,جنگ و صلح قابل مقایسه می دانست. دن آرام برای نویسنده اش جایزه نوبل ادبیات را به ارمغان آورد. این حماسه ی دوهزار صفحه ای به بیش از ۵۲ زبان ترجمه شده. دن آرام داستانی است در باره کازاکان ساکن دن و شرح زندگی یک خانواده کازاک به نام ملِخوُف در زمان صلح، سال‌های سرنوشت‌ساز جنگ اول جهانی، انقلاب ۱۹۱۷ اکتبر روسیه و یک جنگ داخلی تلخ. البته قهرمانان و نقش آفرینان داستان درست مانند رمان جنگ و صلح تولستوی زیادند.

اما آنچه خواننده را بیشتر به دنبال خود می‌کشاند بازیگر اصلی آن مردی جوان به نام گریگوری ملخوف است. گریگوری شخصیتی شجاع، جنگاور و خستگی‌ناپذیر است که در تمام رویدادهای بزرگ تاریخی زمانش حاضر شده‌است. او هرگز نمی‌داند به چه روی می‌جنگد. آیا بر علیه آلمانها می‌جنگد یا بر علیه بلشویکها؟ در جستجوی عدالت، گاهی با سرخ‌ها ارتباط برقرار می‌کند و گاهی به سراغ سفیدها می‌رود. (سرخ لقب ,کمونیست‌ ها و سفید عنوان طرفداران امپراتوری است). او عاشق روسیه‌است اما از تزار نفرت دارد. او دولتی سوسیالیستی می‌خواهد به شرطی که مالکیت کازاکها بر زمین را دست نخورده باقی گذارد. تجربیات سیاسی و نظامی گریگوری که به خاطر حوادث و مشکلات جنگ اول جهانی و انقلاب روسیه به دست آورده در پس داستان عشق شورانگیز و غم‌انگیز وی رنگ می‌بازند.

منتقدان دن آرام را حماسه ای تراژیک خوانده اند، تراژدی یک زوج، یک قوم، یک عصر؛ولی حماسه ی مردی مغرور و با شهامت نویسنده نه تنها به عنوان داور، بلکه همچنین به عنوان بازیگر همواره در اثرش حضور دارد. وقایع را تحلیل می کند، منازعات و فعل و انفعال های نیروهای اجتماعی و تاریخی را توضیح می دهد. این انسان دوستی ,شولوخف دردناک ترین لحظات سرتاسر اثر را با نوعی صفا و روشنی متمایز می سازد.

احمد شاملو هفت سال آخر عمر خود را صرف ترجمه این اثر کرد  و برخی از منتقدان و کارشناسان ادبیات معتقدند که این اثر به نوعی پروژه عملیاتی شاملو برای تزریق فرهنگ ,کتاب کوچه به یک کتاب بوده است و زبان ترجمه آن به گونه‌ای است که هزاران مَثَل ایرانی در تار و پود این کتاب تنیده شده است و خواننده گویی اثری را با روح و ساختاری ایرانی می‌خواند.