کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که شما به اندازه‌ی کافی هموگلوبين یا سلول‌های قرمز خون سالم در بدن نداشته باشید. شما ممکن است دچار خستگی، فقدان انرژی، نامنظم شدن ضربان قلب، سرگیجه، رنگ‌پریدگی پوست و تنگی نفس شوید. هموگلوبين يك پروتئين درون گلبول هاي قرمز است كه اكسيژن را به بافت هاي بدن حمل مي كند.
کم‌خونی از عوارض شایع حاملگی است. زنان باردار معمولاً دو بار برای کم‌خونی مورد آزمایش قرار می‌گیرند – یک بار در اولین ویزیت پیش از زایمان و پس از آن دوباره در هفته 28 بارداری زمانی که برای دیابت بارداری غربالگری می‌شوند.
در طول دوران بارداری ، از آن جا که حجم خون شما افزایش می‌یابد رگ‌های خونی‌تان بزرگ می‌شوند . به این دلیل که حجم خون شما به سرعت در حال افزایش است، غلظت سلول‌های قرمز خونتان ممکن است رقیق‌شده و باعث کم‌خونی شما شود. این مسئله می‌تواند میزان اکسیژن موجود برای نوزاد را کاهش دهد، و این ممکن است منجر به رشد ناقص جنین، سقط‌جنین، تولد زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد شود. به همین دلیل مهم است که در دوران بارداری خود، از کم‌خونی جلوگیری کنید.
کم‌خونی به عنوان سطح هموگلوبین کمتر از 11 گرم در دسی لیتر ( هماتوکریت کمتر از 33 درصد ) در سه ماهه اول و سوم و کمتر از 10.5 گرم در دسی لیتر ( هماتوکریت کمتر از 32 درصد ) در سه ماهه دوم تعریف شده است. زنانی که مقدار هموگلوبین آن‌ها زیر این سطوح می‌باشد ممکن است کم‌خونی داشته باشند و باید تحت آزمایش قرار گیرند تا دلیل آن مشخص شود.
کمبود آهن همچنین می‌تواند با كمبود اسیدفولیک مرتبط باشد. اسیدفولیک یک نوع ویتامین B است که به همراه آهن برای ساخت سلول‌های جدید فعالیت می‌کند، همانند سلول‌های قرمز خون. بسیار مهم است که در دوران بارداری به اندازه کافی اسیدفولیک در رژیم غذایی خود دریافت کنید.
از آنجا که نیاز بدن به آهن در چهار ماه اول بارداری کم است، مصرف آن در این مدت لزومی ندارد و حتی مصرف نکردن آهن در ابتدای بارداری از تهوع و استفراغ شدید که در این دوران شایع است جلوگیری می کند زیرا یکی از عوارض مصرف آهن، تهوع و استفراغ است.
علايم شايع:
حالت تنگي نفس
خستگي ، ضعف ، يا غش
رنگ پريدگي
علايم زير شيوع كمتري دارند:
تپش قلب يا يك احساس و آگاهي غيرطبيعي از ضربان قلب
التهاب و دردناك بودن زبان
تهوع
سردرد
حالت فراموشي كه گاهي اتفاق مي افتد
درد شكمي
علل
رژيم غذايي نامناسب و ناكافي كه آهن آن به قدر كافي نباشد.
كمبود اسيدفوليك
خون از دست دادن به علت خونريزي از بواسير يا خونريزي گوارشي
پختن غذا بيش از اندازه ، كه موجب تخريب آهن و ساير موادمغذي در غذا مي شود.
برای جلوگیری از کم‌خونی غذاهای غنی از آهن و منابع ویتامین C بخورید
در بسیاری از اوقات، کم‌خونی در دوران بارداری ناشی از ذخایر ناکافی آهن است که برای تأمین نیاز اضافی به آهن در دوران بارداری لازم است. این نوع کم‌خونی، کم‌خونی فقر آهن نام دارد و با تجویز مولتی‌ویتامین حاوی آهن یا یک مکمل مجزای آهن دوران بارداری، درمان می‌شود.
توجه داشته باشيد كه حتي اگر آهن و اسيدفوليك دريافتي كافي باشد، خانم باردار ممكن است دچار كم خوني شود، زيرا بارداري باعث تغيير در جذب مواد فوق مي شود. همچنين ، جنين مقداري از آهن و اسيدفوليك مادر را مصرف مي كند.
عوامل افزايش دهنده خطر
تغذيه نامناسب و ناكافي ، به خصوص كمبود چندين ويتامين
سيگاركشيدن ، كه باعث كاهش جذب مواد مغذي مهم مي شود.
مصرف الكل ، كه خود باعث نامناسب و ناكافي بودن تغذيه مي شود.
سابقه هرگونه اختلالي كه باعث كاهش جذب مواد مغذي شود.
پيشگيري
هنگامی که باردار هستید، به یاد داشته باشید برای جلوگیری از کم‌خونی غذاهای غنی از آهن و منابع ویتامین C بخورید. غذاهای غنی از آهن شامل جگر، گوشت قرمز، غلات و نان سبوس دار، تخم‌مرغ، سبزیجات برگ‌دار سبز (مانند اسفناج و کلم بروکلی)، حبوبات و توفوی (یا پنیر لوبیا) خشک ، و میوه‌های خشک‌شده (مانند کشمش، آلو و زردآلو) هستند.
غذاهاي حاوي اسيدفوليك زياد مصرف كنيد، مثلاً محصولات گندم کامل، غلات غنی‌شده صبحانه ،گوشت، جوانه گندم ، لوبيا و باقلا، بادام كوهي (پسته خام )، پوره اي كه از جو دوسر درست مي شود، قارچ ، كلم پيچ ، بروكلي ، جگر گوساله ، سبزیجات برگ‌دار سبز، میوه‌ها (مانند پرتقال، توت‌فرنگی و خربزه) و مارچوبه .
غذاهاي حاوي ويتامين ـ ث زياد مصرف كنيد، مثلاً مركبات و سبزيجات خام و تازه . ويتامين ـ ث باعث جذب بهتر آهن مي شود.
امكان دارد به صلاح ديد پزشك ، ويتامين به صورت تزريقي و مكمل مواد معدني براي شما تجويز شود.
عوارض احتمالي
زايمان زودرس
كم خوني شديد و خطرناك به هنگام زايمان به علت خونريزي . در اين حالت نياز به تزريق خون وجود دارد.
افزايش استعداد ابتلا به عفونت پس از زايمان
درمان
معمولاً با دريافت مكمل آهن و اسيدفوليك ، به صورت خوراكي يا تزريقي ، قابل درمان است .
اگر پزشک قرص آهن تجویز می‌کند، به یاد داشته باشید برای جلوگیری از حالت تهوع آن را با غذا مصرف کنید. از مصرف آن با شیر اجتناب کنید; کلسیم از جذب آهن به بدن شما جلوگیری می‌کند. در عوض، قرص آهن خود را با آب پرتقال یا نوع دیگری از ویتامین C مصرف کنید. ویتامین C به جذب آهن کمک می‌کند.
زنان باردار در طول مدت بارداری خود نیاز قابل توجهی به آهن دارند بطوری که این نیاز برای حاملگی با یک جنین حدود یک گرم است لذا برای زنان بارداری که کمتر در معرض کمبودهای تغذیه ای قرار دارند، برای پیشگیری از فقر آهن روزانه ۳۰ تا ۶۰ میلی گرم مکمل آهن تجویز می شود.
در موارد کمبود شدید آهن، در صورتی که درمان‌های دیگر موثر نباشند، ممکن است انتقال سلول‌های قرمز خون مورد نیاز باشد.
کلم بروکلی حاوي اسيدفوليك است
نکته :
اگر زبان سرخ و دردناك باشد، دهان و زبان خود را 4-3 بار در روز با آب نمك گرم بشوييد. براي تهيه آب نمك ، يك قاشق چايخوري نمك را به يك ليوان آب گرم اضافه نموده ، حل كنيد.
دندان هاي خود را با مسواك نرم تميز كنيد.
داروها
امكان دارد آهن ، اسيدفوليك ، و ساير مكمل ها تجويز شوند. براي جذب بهتر، مكمل آهن را يك ساعت قبل از غذا يا بين وعده هاي غذايي ميل كنيد. آهن رنگ اجابت مزاج را سياه مي كند و اغلب باعث يبوست مي شود.
فعاليت
محدوديتي وجود ندارد. به هنگام خستگي استراحت كنيد تا اينكه كم خوني برطرف شود.
رژيم غذايي
خوب غذا بخوريد و مكمل هاي غذايي تجويز شده را طبق دستور مصرف نماييد. سعي كنيد فيبر غذايي و مايعات بيشتر دريافت كنيد تا از يبوست جلوگيري شود.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر به هنگام بارداري ، علايم كم خوني در شما ظاهر شده است .
اگر يكي از مشكلات زير به هنگام درمان رخ دهد: اسهال ، تهوع ، درد شكمي ، يبوست ، خونريزي از هر كجا و هر چند مختصر.